Ostrokrzew paragwajski czyli yerba mate

Ostrokrzew paragwajski - morfologia rośliny będącej yerba mate

    Ostrokrzew paragwajski jest wiecznie zieloną rośliną drzewną z rodziny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae). Średnio wyrasta na 6-8 m, ale może osiągnąć nawet 18 m wysokości. Duże (dorastające do 12 cm) owalne liście są ciemnozielone z wierzchu z jaśniejszymi spodami oraz ząbkowo-karbowane na brzegach. Roślina kwitnie od października do grudnia, a jej kwiaty są drobne, białe i skupione w kwiatostanach na szczytach gałęzi. Owocami są czerwone lub czerwonobrunatne jagody o średnicy 5-8 mm. Owoce te pojawiają się od marca do czerwca i mają po 4-5 żółtych, drobnych nasion z twardą łupiną - 1000 nasion waży jedynie 9 g.

Ostrokrzew paragwajski - występowanie

    Ostrokrzew paragwajski jest gatunkiem rośliny subtropikalnej i rośnie w naturze blisko strumieni i rzek, między 18-tym i 30-tym równoleżnikiem półkuli południowej: między Oceanem Atlantyckim na wschodzie aż do rzeki Paraguay na zachodzie; w dorzeczu rzeki Parana i Uruguay oraz w przy jej dopływach; oraz w  południowej Brazylii. Gleby na których rośnie ostrokrzew są bardzo żyzne w sole mineralne, fosfor i żelazo.
   Wyróżnia się dwa podgatunki ostrokrzewu paragwajskiego: Ilex paraguariensis var. paraguariensis (wykorzystywany do pozyskiwania yerba mate) i Ilex paraguariensis var. vestita (mocno omszony i nie używany do pozyskiwania yerba mate). Obie odmiany występują na tych samych obszarach

Rozmnażanie i uprawa ostrokrzewu paragwajskiego

    Olbrzymim wyzwaniem w procesie „oswajania” yerba mate były właśnie nasiona, a ściślej ich przydatność w procesie wysiewu. 80% zarodków występujących w naturze nie było w stanie wydać plonu! Jezuici musieli zadowolić się skromnym wynikiem 20% ukorzeniających się zarodków rośliny. Ta anatomiczna właściwość przez wiele lat stała na przeszkodzie w rozwoju plantacji yerba mate.

    Dziś hodowla tego krzewu jest zdecydowanie bardziej wydajna. Obecnie na rynku Ameryki Południowej jest dostępnych około 200 marek pod jakimi jest sprzedawana yerba mate! Każda z tych marek różni się od siebie w pewien sposób, swoim charakterem co ma znaczący wpływ na smak i właściwości naparu! Ostrokrzew paragwajski jest dopiero w początkowej fazie udomowienia. Obecne formy uprawne niewiele różnią się od roślin dziko rosnących. Jednak od kilkudziesięciu lat trwają intensywne prace hodowlane, których głównymi celami są: zwiększenie plonu liści i zawartości w nich kofeiny, obniżenie zawartości saponin oraz zwiększenie odporności na choroby. Największe plantacje ostrokrzewu, wbrew utartej opinii, nie znajdują się w Argentynie, lecz w brazylijskim stanie Parana. Roślinę w uprawach prowadzi się tam w formie bogato rozgałęzionego krzewu wysokości 4 – 5m. Sadzi się jedynie okazy męskie, są one bowiem gęściej i obficiej ulistnione. Nasiona szybko tracą zdolność kiełkowania i muszą być jak najszybciej wysiane w specjalnych szkółkach. Pierwsze zbiory liści są możliwe już po 3 latach od wysadzenia sadzonek.

    Zbiór polega na ścinaniu całych wyrośniętych gałęzi. Suszy się je natychmiast nad ogniem lub w prostych bębnowych suszarkach. Liście tak suszone, dzięki częściowemu rozkładowi garbników, zachowują zieloną barwę, jednocześnie nie tracąc goryczy. W czasie suszenia nie wolno dopuścić do zwęglenia lub nadpalenia liści, dyskwalifikuje to bowiem towar. Suszenie przebiega w kilku fazach i trwa 10 – 24 godzin, aż zawartość wody w liściach wyniesie nie więcej niż 6 – 8%. Następnie liście osmykuje się z gałęzi i rozdrabnia na małe cząsteczki. (2,5 – 5 mm) lub miele na drobny pył. Dokonywane próby uprawy ostrokrzewu na terenie Azji i Afryki niestety nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.