Bylica Piołun (Artemisia absinthium L.)
Bylica Piołun (Artemisia absinthium L.) jest rośliną silnie aromatyczną z rodziny Złożonych (Asteraceae = Compositae). Zioło rośnie w całej Europie, północnej Afryce, zachodniej Azji i w Ameryce Północnej. W Polsce występuje w całym kraju, po przydrożach, na nieużytkach, na ruinach starych domów i zamków, na zrębach, na polanach leśnych, w zaniedbanych ogrodach, przy wykopach, budowach i rzekach. Piołun dorasta do 100 cm wysokości. Surowcem jest ziele piołunu - Herba Absinthii. Ziele zbiera się przed kwitnieniem lub w początkach kwitnienia: ścina się tylko górną część łodygi; surowiec suszy się w temp. 20-40o C.*
Ziele piołunu jest cenione w lecznictwie od wieków dzięki działaniu pobudzającemu wydzielanie soków trawiennych. Ziele działa rozkurczowo na cały przewód pokarmowy, przewody żółciowe, trzustkowe oraz moczowe, a także na macice. Ma silne działanie odkażające.*
W wierzeniach ludowych piołun poświęcony w oktawę Bożego Ciała był używany do okadzania domów w czasie burzy, by chronić przed piorunami. A w niektórych regionach Polski bylica piołun bywała kładziona do trumny zmarłego. W dawnej medycynie ludowej pito napar piołunowy głównie na wzmocnienie żołądka oraz biegunkę. Bolący brzuch okładało się zaparzonymi liśćmi piołunu i podbiału. W odwarze z piołunu kąpano też słabe i chorowite dzieci.**
Święta Hildegarda z Bingen (1098-1179) o piołunie pisała: ‘Piołun jest bardzo gorący, niezwykle skuteczny i najlepiej radzi sobie ze wszystkimi stanami wyczerpania.’ Zalecała na bazie piołunu uniwersalny lek wzmacniający: ‘Gdy piołun jest świeży, rozetrzyj go i wyciśnij sok przez ściereczkę. Później lekko zagotuj wino z miodem, wlej do niego sok, tak aby rzeczony sok w stosunku do wina i miodu przebił się pod względem smaku. Otrzymany napój pij zimny od maja do października co trzy dni na czczo. Stłumi on w tobie ból nerek (czyli „chorobę boków”) i melancholię, rozjaśni twoje oczy, wzmocni serce, nie dopuści do osłabienia płuc, rozgrzeje żołądek, oczyści trzewia i zapewni dobre trawienie.’ Według Hildegardy piołunem można leczyć ból głowy, bóle zębów, dolegliwości w klatce piersiowej, robaki w uszach.
Na atak artretyzmu zalecała przyrządzić maść - piołun roztarty w moździerzu z dodatkiem łoju i szpiku jelenia – i zastosować miejscowo: ‘Przy ogniu natrzyj nią człowieka, którego dręczy tak silny artretyzm, że niemal pękają jego członki, tam gdzie odczuwa ból, a chory wyzdrowieje.***
W Zielniku Syreniusza (1613) Szymona Syreńkiego, polskiego wybitnego lekarza, zielarza i botanika z przełomu XVI i XVII wieku, znajdujemy zalecenia stosowania piołunu na dolegliwości żołądka, wątroby, śledziony, jelit. Czytamy m.in.: ‘Temuż żołądkowi nader bolejącemu / doświadczone lekarstwo / Piołynu wziąć dwie garści / Marzymiętki / Lebiotki / Piołynu Włoskiego / kwiecia Rumienkowego po garści. Róży czerwoney / wielbłądowego siana/ albo trawy/ którego Skwintanem zowią / po puł garści. Korzenia Ostryżą wonnego/ trzy ćwierci łotu/ Gwoździków ćwierć łota. To wszystko co nadrobniey pokraiać/ a we dwu płóciennych woreczkach przeszyć / które w wodzie gorącey z winem napoły zmieszaney nagrzewać / a ieden po rugim na żołądek przykładać / poty aż boleść przestanie / a zaraz po naparzeniu oleykiem z Piołynu mazanie czynić’.****
Syreniusz zaleca piołun przeciw zapaleniu wątroby i wszelakim ‘dolegliwościam wątrobnym / zwłaszcza nabrzmieniu y zatwardziałości iey’, na zatrucie krwi, odkażanie: ‘A gdzie by też były zagniłe y ziadowiciałe /trawi ie/ y tak wszytkich wnętrzności broni od skazy.' Zaleca tez piołun na problemy układu oddechowego, czkawkę, wymioty, problemy menstruacyjne, choroby oczu, zaćmę, ukąszenia nawet jadowite, świerzb, cholerę, puchlinę, zapalenie ropne uszu, głuchotę oddala, wszelkie świsty i szumy uszne, wszelkie robaczyce, bolenie głowy, liszaje świerzbiące, krosty iątrzące, smród y cuchnienie z ust.
Mistrz Syreniusz podaje też na co piołun szkodzi czyli jakie są przeciwskazania: 'Sok Piołynowi sam używany / żołądkowi iest szkodliwy y obraźliwy / zwłaszcza bardzo choremu: Bolenie głowy wznieca. Wątrobę gorącą obraża’.****
W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej piołun jest stosowany w przypadku braku apetytu, w dolegliwościach bólowych żołądka, przy wymiotach, robaczycach, lambliozie, w zapaleniu woreczka żółciowego i zespole zagęszczonej żółci oraz miejscowo we wszawicy i owsicy.*****
W Ajurwedzie stosowano piołun w chorobach wątroby, żołądka, niestrawności, zaburzeniach łaknienia, obrzęku stawów, reumatoidalnym zapaleniu stawów, w dnie moczanowej, w chorobach śledziony, wodobrzuszu, częstym oddawaniu moczu, w zaburzeniach menstruacji, a także w chorobach neurologicznych takich jak: porażenie nerwów z częściowym niedowładem kończyn, padaczka.*****
Na blogu Henryka Różańskiego - doktora nauk biologicznych, wybitnego współczesnego fitoterapeuty i autora niezliczonych publikacji o ziołach, czytamy, że piołun ma działanie: przeciwrobacze, antypierwotniakowe, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego, soku trzustkowego, żółci i jelitowego, poprawiające trawienie i wchłanianie składników pokarmowych, antybakteryjne, cytotoksyczne i antynowotworowe, spazmolityczne, czyszczące krew, przeciwnieżytowe. Leczy dyspepsję i anorexię, pobudza miesiączkowanie i diurezę. Wspomaga leczenie chorób zakaźnych i skórnych. Działa silnie przeciwzapalnie i odkażająco. hamuje rozwój gronkowców, paciorkowców, laseczek beztlenowych oraz drożdżaków. Usuwa nieprzyjemny zapach z przewodu pokarmowego. Obniża gorączkę. *****
Przeciwskazaniami do stosowania piołunu jest krwawienie z przewodu pokarmowego, ciąża i okres karmienia. ***** UWAGA! Składniki olejku eterycznego piołunu (zwłaszcza tujon i tujol) są toksyczne, zwłaszcza dla kobiet w ciąży. Przetwory piołunowe można stosować w zalecanych dawkach przez krótki czas i robić przerwy. Przedawkowanie powoduje zawroty głowy, przekrwienie narządów wewnętrznych, poronienie a nawet drgawki i ataki epileptyczne.*
Z ziela piołunu można sporządzić następujące preparaty:
Napar piołunowy: 1 łyżkę świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody, przykryć, odstawić na 30 minut, przecedzić. Wypić w ciągu dnia małymi porcjami.
Nalewka piołunowa (piołunówka): 1 część suchego rozdrobnionego ziela zalać 3-5 częściami alkoholu 40-65%, odstawić na przynajmniej 1-2 tygodnie, przecedzić. Zażywać 2-3 razy dziennie po 5 ml lub 1 raz dziennie po 15 ml, rano. Stosować do wcierania przy bolących stawach, kontuzjach sportowych, nerwobólach, bólach mięśni.******
Intrakt piołunowy: do butelki włożyć kilka świeżych potłuczonych tłuczkiem pędów piołunu i od razu zalać gorącym alkoholem 40-60%, odstawić na 1-4 tygodnie, przefiltrować. Zażywać 1-3 razy dziennie po 5-10 ml. Proporcje: 1 część ziela na 3-5 części alkoholu. Stosować do nacierania i zwalczania pasożytów skórnych, do wcierania we włosy przy wypadaniu, łupieżu i zapaleniu skóry owłosionej (2 razy w tygodniu). ******
Zioła w kolce jelitowej według A. Ożarowskiego:
10 g ziela piołunu
10 g korzeni arcydzięgla
25 g kwiatów rumianku
25 g ziela pięciornika gęsiego
25 g kłączy tataraku
Zioła wymieszać. 2 łyżki zalać 1,5 szklanki wody wrzącej i postawić pod przykryciem na 15 min. Przecedzić do termosu. Pić ¼ - ½ szklanki 2-3 razy dziennie gorący napar małymi łykami.*
* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fishera, Wrocław 2016.
*** Hildegarda z Bingen, Phisica - Uzdrawiające dzieło stworzenia - Naturalna siła oddziaływania rzeczy, © Polskie Centrum św. Hildegardy, Legnica 2014.
**** Szymon Syreński, Zielnik D. Symona Syrenniusa, TOM I (Księgi 1-336), Kraków 1613 – Krosno 2017.
***** Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, Zbigniew Skotnicki, Leksykon naturalnych surowców leczniczych, Kraków 2018.
****** Henryk Różański, https://rozanski.li/337/piolun-artemisia-absinthium-l-w-fitoterapii/