Lawenda lekarska (Lavandula angustifolia L.)
Lawenda lekarska (Lavandula angustifolia L.)
Jest półkrzewem z rodziny Wargowych (Labiatae), dorastającą do 60 cm wysokości, pochodzącym prawdopodonie z Persji lub Wysp Kanaryjskich, przeniesionym w starożytności do obszaru basenu Morza Śródziemnego.Obecnie uprawiana powszechnie, również w Polsce. Roślina ma liście liście równowąskie lub wąskolancetowate, o podwiniętych brzegach; korzeń wiązkowy, silnie rozgałęziony; kwiaty zebrane po 3-5 w nibyokółkach na szczycie łodygi; kielich rurkowy, pięcioząbkowy; korona fioletowa; pręcików 4; słupek 1; owoc - rozłupnia. Surowcem jest kwiat - Flos Lavandulae – który zbiera się w lipcu lub sierpniu. Po wysuszeniu należy go przechowywać w szczelnych opakowaniach i chronić od światła.*
Św. Hildegarda z Bingen (1098-1079) w swojej Phisica pisała, że aromat lawendy rozjaśnia wzrok, ‘bowiem ma w sobie pewną siłę oddziaływania najsilniejszych [aromatów], a także korzyść płynącą z najbardziej gorzkich zapachów, dlatego ujarzmia bardzo dużo złych rzeczy, co przeraża złe duchy’. Według niej częste wąchanie lawendy pomagało pozbyć się wszy.**
W Zielniku Syreniusza (1613) czytamy o działaniu lawendy między innymi, że ‘Mozg z zimnych wilgotności wysusza (…) Głowie mdłey a ustawicznie boleiącey oraz na osłabiony wzrok pomaga, ‘Mocz pędzi, Żołądek posila / Rozgrzewa zaziębłości iego /y wietrzności w nim zamknione rozpądza (…) Nyrki zamulone otwiera, Slezionie także zatkaney / iest ratunkiem.’
Ponadto - nasz słynny botanik - pisze, że lawenda jest pomocna przy podagrze, paraliżu, osłabieniu serca, osłabieniu nerwów, stosuje się ją przeciw molom.
Syreniusz podaje przepis na Ocet Lawendowy, powstały przez moczenie suszonych kwiatów lawendy w winie lub occie winnym, który ‘Serce posila barzo prędko y osobliwie / Pulsy nim nacierając. Także Mdłość serdeczną odpądza / pulsy nim nacieraiąc albo chusteczkę maczaiąc / na pulsy przywiiaiąc / też gąbkę w nim maczaiąc / a pod nosem trzymać / y w się z niego potność ciągnąc’.***
Jak pisze Henryk Różański, działanie lawendy jest następujące: uspokajające, nasenne, rozluźniające psychicznie, przeciwdrgawkowe; pobudzające na trawienie i wydzielane soków trawiennych, antyseptyczne, przeciwwzdęciowe. Działa również żółciopędnie, rozkurczowo, pobudzająco na miesiączkowanie i moczopędnie. 'Olejek i nalewka z lawendy wcierane miejscowo działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie, hamują rozwój drobnoustrojów, przyspieszają gojenie ran i oparzeń. Olejek eteryczny lawendowy hamuje wzrost: Bacillus subtilis, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Mycobacterium chelonae, M.fortuitum, M. kansasii, M. marinum, M. scrofulaceum oraz Psoroptes cuniculi (badania: Ross, El-Keltawi , Megalla 1980 r.;Janssen et al. 1986 r.; Gabbrielli et al. 1988 r.; Perrucci et al. 1994; Larrondo, Agut , Calvo-Torras 1995 r.).'****
Wskazania do stosowania lawendy: nerwice wegetatywne, stany lękowe, niepokój psychiczny, stany stresowe, bezsenność, zaburzenia trawienia, stan przedmiesiączkowy, stany nerwowe w okresie klimakterium i pokwitania; zaburzenia miesiączkowania na tle nerwowym; infekcje układu oddechowego, pokarmowego i wydalniczego, ponadto zakażenia skóry.****
Przeciwwskazania. Olejku lawendowego i nalewki lawendowej nie podawać kobietom ciężarnym. Podany w zbyt dużych ilościach powoduje zapalenie błony śluzowej żołądka, podrażnienie nerek i pęcherzyków płucnych.*
Olejek lawendowy eteryczny zażywać 2-3 razy dziennie po 4 krople na miodzie. Pomaga również przy kaszlu i przeziębieniu, zapaleniu zatok, nieżycie nosa. Można łączyć z olejkiem cedrowym, pichtowym, cyprysowym oraz z prawdziwym srebrem koloidalnym (krople, syrop) w infekcjach opornych na antybiotyki. Wymieszany z olejkiem herbacianym lub sandałowym 1:1: przy zwalczaniu nieprzyjemnego zapachu potu; do wcierania przeciwko grzybicom i roztoczom, dla odpędzania uporczywych owadów. Do smarowania wyprysków i ukąszeń owadzich/roztoczowych. Do kąpieli przy chorobach skóry i stanach stresowych, schorzeniach układu moczowego i oddechowego.****
Napar z kwiatów lawendy sporządzony z 1 łyżki surowca na 1 szklankę wrzącej wody lub mleka pic 2-3 razy dziennie po 100-200 ml, lub 1 szklankę na noc, jako środek pomagający w zaśnięciu.****
Nalewkę 1:3 przyjmować 2-3 razy dziennie po 1 łyżeczce. Podobnie dawkować intrakt sporządzony ze świeżego rozdrobnionego surowca.****
Wino lawendowe: 10g kwiatów lawendy, 5 g owoców kolendry i 2 g owoców anyżu macerować przez 2 tygodnie w 1/2 litra czerwonego wina, często mieszając. Przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie po małym kieliszku na 30 min przed jedzeniem w złym trawieniu i braku łaknienia lub po jedzeniu jako środek wiatropędny, rozkurczowy, znoszący ból brzucha, moczopędny i żółciopędny. *
Ocet lawendowy - (pół szkl. kwiatów lub ziela suchych lub świeżych zalać 200 ml octu spożywczego; wytrawiać 14 dni; przefiltrować) stosować do przemywania skóry w celu jej odkażenia, oczyszczenia, zakwaszenia, wybielenia i pojędrnienia, do kąpieli (50 ml na pół wanny wody), do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach zapalnych (1 łyżka na 200 ml wody), do płukania włosów w celu nadania im połysku, puszystości i zakwaszenia oraz przy łupieżu, do wcierań leczniczych oraz okładów na opuchnięte miejsca (do 100 ml octu lawendowego można dodać 1 łyżeczkę nalewki arnikowej i 1 łyżeczkę nalewki nagietkowej).
Spuchnięte nogi kąpać w wodzie z dodatkiem octu lawendowego (4 łyżki na 1 l wody). *****
Mieszanka na bezsenność, lęki, psychonerwice, nadmierna pobudliwość nerwowa, dystonia neurowegetatywna, choroby alergiczne:****
Kwiat (ziele) lawendy - 1 łyżka
Liść melisy - 1 łyżka
Kłącze tataraku - 1 łyżka
Kwiat i (lub) liść głogu - 1 łyżka
Ziele ruty - 1 łyżka
Ziele lebiodki lub macierzanki - 1 łyżka
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić.
Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml. Napar osłodzić miodem chyba że leczymy schorzenia przewodu pokarmowego.****
* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Hildegarda z Bingen, Phisica - Uzdrawiające dzieło stworzenia - Naturalna siła oddziaływania rzeczy, © Polskie Centrum św. Hildegardy, Legnica 2014.
*** Szymon Syreński, Zielnik D. Symona Syrenniusa, TOM I (Księgi 1-336), Kraków 1613 – Krosno 2017.
**** Henryk Różański, https://rozanski.li/2392/lawenda-lavandula-wlasciwosci-lecznicze-raz-jeszcze/
***** Henryk Różański,http://www.gramzdrowia.pl/arzt-henry-rozanski/herb/lawenda-lekarska-lavandula-officinalis-labiatae.html
