Jeżówka Purpurowa (Echinacea Purpurea)
Jeżówka Purpurowa (Echinacea Purpurea) jest rośliną wieloletnią o purpurowych lub różowych pojedynczo osadzonych kwiatach, należy do do rodziny Astrowatych (Asteraceae). Nazywana jest też rotacznicą purpurową.
W lecznictwie wykorzystywane są głównie 3 gatunki jeżówki: jeżówka purpurowa - Echinacea purpurea, jeżówka wąskolistna - Echinacea angustifolia i jeżówka blada - Echinacea pallida. Jeżówki pochodzą z Ameryki Północnej, ale występują też w Europie i Azji jako roślina uprawna i ozdobna.
Surowcem zielarskim jest ziele jeżówki (Herba Echinaceae) i korzeń jeżówki (Radix Echinaceae), które zbiera się w czasie kwitnienia w czerwcu i lipcu po raz pierwszy i powtórnie we wrześniu.*
Dr H. Różański pisze: Już 400 lat temu jeżówki były wykorzystywane w ziołolecznictwie ludowym przez Indian do leczenia krwawiących, trudno gojących (sączących się) i zakażonych ran, błonicy, kiły, szkarlatyny, malarii i wielu innych chorób objawiających się gorączką. Od 1902 roku jeżówki zaczęto stosować do wytwarzania leków homeopatycznych. Na początku XX wieku zwrócono także uwagę na immunostymulujące właściwości wyciągów z jeżówki. W 1910 roku zaobserwowano, że jeżówka zwiększa liczbę białych ciałek krwi.Największą popularność - jako środek uodporniający i regenerujący organizm - jeżówka zyskała w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku w Niemczech, Anglii, Francji i w Stanach Zjednoczonych. Po wprowadzeniu do lecznictwa sulfonamidów i antybiotyków znaczenie jeżówki poważnie zmalało i zostało ograniczone raczej do ziołolecznictwa ludowego. W sposób naukowy jeżówką zainteresowano się ponownie w latach siedemdziesiątych XX wieku. W Polsce jeżówka zyskała popularność dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku.W lecznictwie stosuje się wyciągi alkoholowe, olejowe i wodne (Extractum Echinaceae) z korzenia i ziela jeżówki –Radix et Herba Echinaceae.Ekstrakt z jeżówki przyśpiesza przemianę materii, działa immunostymulująco, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo, przeciwbólowo, rozkurczowo, żółciotwórczo, żółciopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie, przeciwwysiękowo; pobudza wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; stymuluje procesy regeneracyjne. Hamuje aktywność hialuronidazy, chroniąc przed degradacją połączenia międzykomórkowe i błony komórkowe, a przez to uniemożliwia penetrowanie tkanek przez drobnoustroje patogenne. Pobudza fagocytozę makrofagów i granulocytów, wzmaga liczbę i aktywność limfocytów grasicozależnych T i limfocytów NK (Natural Killer). Zwiększa wydzielanie interferonu. Flawonoidy i niektóre glikozydy fenolowe zawarte w jeżówce hamują wydzielanie histaminy, leukotrienów i prostaglandyn, tłumiąc procesy zapalne i wysiękowe oraz im zapobiegając. Pobudza komórki tkanki chrzęstnej (chondroblasty), tkanki kostnej (osteoblasty) i tkanki łącznej (fibroblasty) do syntezy włókienek kolagenowych i elastynowych. Preparaty z jeżówki zwiększają odporność ogólną oraz miejscową.**
W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej stosuje się preparaty z jeżówek w stanach osłabienia odporności, nawracających infekcjach górnych dróg oddechowych, przeziębieniu, chorobach grypopodobnych, anginie i zapaleniu oskrzeli oraz w żylakach kończyn dolnych. Miejscowo stosuje się w różnych stanach zapalnych skóry, szczególnie opryszczce, półpaścu, łuszczycy.***
Preparaty z jeżówki są stosowane w leczeniu chorób wirusowych (np. grypa, przeziębienie, opryszczka, odra, ospa, półpasiec, różyczka), chorób bakteryjnych (np. angina, płonica, błonica, róża, zakażenia mieszane układu oddechowego, zatok obocznych nosa i układu pokarmowego, trądzik, czyraczność, choroby weneryczne) i chorób grzybiczych (np. kandydozy, kryptokokozy skórne i układowe). Jeżówka zalecana jest w terapii uzupełniającej chorób pasożytniczych. Ponadto jako środek wzmagający odporność organizmu na choroby i do leczenia trudno gojących się ran, oparzeń, odmrożeń, odleżyn i owrzodzeń. Preparaty galenowe z jeżówki są skuteczne w leczeniu i w profilaktyce dyskinez dróg żółciowych, zaburzeń trawiennych, niektórych alergii, zapalenia dziąseł, przewlekłych stanów zapalnych układu rozrodczego i moczowego.**
Przeciwskazania: ciąża, karmienie piersią, dzieci do 4 r.ż., ciężkie upośledzenie czynności wątroby, gruźlica, białaczka, leukocytoza, kolagenozy, stwardnienie rozsiane, toczeń układowy rumieniowaty, AIDS, u pacjentów po przeszczepach, w czasie chemioterapii, u pacjentów leczonych lekami immunosupresyjnymi, uczulenia na rośliny z rodziny Astrowatych (Asteraceae).***
W ziołolecznictwie ludowym wykorzystuje się nalewkę, macerat, sok, maść, napar z ziela lub korzenia jeżówki. **
Nalewka z jeżówki: można sporządzić zalewając rozdrobniony suchy korzeń lub ziele alkoholem 40-50% w proporcji 100 g masy roślinnej na 300-500 ml rozpuszczalnika. Surowiec należy wytrawiać 7 dni, po czym przefiltrować i przechowywać w ciemnym chłodnym miejscu. Tak sporządzoną nalewkę należy zażywać 2-3 razy dz. po 5 ml. Profilaktycznie nalewkę przyjmuje się 3 razy w tygodniu po 5 ml.
Macerat z jeżówki: sporządza się zalewając 1 cz. zmielonych świeżych korzeni lub ziela jeżówki 3 cz. przegotowanej wody. Wytrawianie wodą powinno trwać około 6 godzin, po czym wyciąg poddaje się filtrowaniu. Macerat jest preparatem nietrwałym, który trzeba przechowywać w lodówce, maksymalnie przez 3 dni. Macerat dawkuje się 3 razy dz. po 100 ml; warto go osłodzić miodem tuż przed zażyciem. Zalecany jest w chorobach przeziębieniowych i skórnych.
Napar przygotowuje się z suchego rozdrobnionego ziela lub korzenia: 1 łyżkę suszu zalać 200 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Zażywać 2-3 razy dz. po 100-200 ml. Napar warto osłodzić miodem.**
* Mateusz E. Senderski, Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie, Podkowa Leśna 2017
** Henryk Różański,http://espz.pl/materialy/immunostymulantia.pdf
*** Ilona Kaczmarczyk Sedlak, Zbigniew Skotnicki, Leksykon naturalnych surowców leczniczych, Kraków 2018.