PRZETACZNIK - ziele (skóra, wątroba)

PRZETACZNIK LEŚNY (Veronica Officinalis L.)
Jest to bylina z rodziny Trędownikowatych (Scrophulariaceae), występująca na terenie całej Europy i części Syberii. W Polsce powszechnie rośnie w stanie dzikim na wilgotnawych glebach. Ma łodygi płożące i korzeniące się, owłosione, osiągające długość 20cm, liście jajowate lub eliptyczne, brzegiem karbowane, krótkoogonkowe oraz niebieskie 4-płatkowe kwiaty w długich gronach.
Surowcem leczniczym jest ziele przetacznika (Herba Veronicae) zbierane w początkach lub w czasie kwitnienia, od czerwca do lipca.*

W dawnym piśmiennictwie polskim spotyka się nazwy - pnibok, przetarszon, włośnik, przerwan, przerwibon, określające Veronica officinalis.
W dawnych obrzędach używano go przeciw złym duchom.
W lecznictwie ludowym stosowano przetacznik głównie w chorobach dróg oddechowych, ale także przykładano go przeciw kolkom, do inhalacji, przeciw febrze,
a nawet niepłodności.**

Działanie przetacznika jest wykrztuśne, przeciwkaszlowe, moczopędne, żółciopędne, rozkurczowe, uspokajające, ochronne na miąższ wątroby, odtruwające, regulujące wypróżnienia i przemianę materii, pobudzające wydzielanie soków trawiennych i apetyt.
Wyciągi z przetacznika stosuje się na kaszel, przeziębienie, nieżyt dróg oddechowych, choroby skórne i zakaźne, w uszkodzeniu wątroby, kamicy i zapaleniu pęcherzyka żółciowego, stanach zapalnych wątroby i trzustki, nieżycie jelit i żołądka, w zaburzeniach przemiany materii, zatruciach oraz w zaburzenia trawienia.***

,Napar z suchego ziela przetacznika lub macerat ze świeżego przemielonego ziela przetacznika wzmaga wydalanie moczu i potu oraz szkodliwych produktów przemiany materii. Wzmaga wydzielanie żółci, reguluje wypróżnienia. Leczy zaburzenia trawienne, nieżyty oskrzeli i płuc, wzmaga odporność. Zwiększa wydalanie związków azotowych z moczem i potem oraz niektórych szkodliwych metabolitów z żółcią. Podany z miodem łagodzi kaszel, wzmacnia i poprawia wentylację płuc. Rozszerza oskrzela, pobudza ruchy migawkowe nabłonka w drogach oddechowych, przez co ułatwia odkrztuszanie i oczyszczanie błon śluzowych. Kwasy fenolowe, alkohole cukrowe, irydoidy i fitosterole mają właściwości przeciwzapalne, przeciwdroboustrojowe, odtruwające, przeciwbólowe oraz żółciopędne i moczopędne. Ochraniają miąższ wątroby przed uszkodzeniem chemicznym. Przetacznik łagodzi objawy alergii. Irydoidy działają przeciwreumatycznie. Macerat i napar z ziela przetacznika wspomagają leczenie wrzodów żołądka i jelit, szczególnie w połączeniu z lukrecją.'****

Miejscowo można stosować napar przy różnych wypryskach, atopowym zapaleniu skóry, owrzodzeniach troficznych, trądziku pospolitym, trądziku różowatym, suchym zapaleniu skóry lub stosować w okładach do leczenia zapalenia spojówek i powiek, podrażnień gałki ocznej, łagodzenia objawów zmęczenia oczu. Wodny wyciąg z przetacznika działa na skórę przeciwzapalnie, antyseptycznie, ściągająco, odżywczo i odkażająco.****

Sposób użycia:
Napar: 2 łyżki przetacznika zalać 2 szklankami wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml lub 2 razy dziennie po 1 szklance naparu. Jak wszystkie zioła, napar w takiej intensywności należy pić nie dłużej niż 3 tygodnie (po tym czasie zalecana jest przerwa w kuracji, przynajmniej tygodniowa).
Odwar wykrztuśny: zmieszać 50 g ziela przetacznika i 20 g korzenia pierwiosnka. 1 łyżkę tej mieszanki zalać szklanką zimnej wody, ogrzać do wrzenia i gotować łagodnie 5 min pod przykryciem. Odstawić na 15 min i przecedzić. Pić 2-3 łyżki co 2-3 godziny po jedzeniu jako środek wykrztuśny w suchym kaszlu, chrypce i nieżycie oskrzeli.*

* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fishera, Wrocław 2016.
*** Henryk Różański, http://www.gramzdrowia.pl/dr-henryk-rozanski/fitoterapia-ziololecznictwo-ziola-drzewa-krzewy/przetacznik-veronica-scrophulariaceae.html
**** Henryk Różański, http://rozanski.li/334/przetacznik-lesny-veronica-officinalis-l-i-irydoidy/